Zawodnicze związki zawodowe funkcjonują we wszystkich największych sportach tradycyjnych. Ich rolą jest reprezentacja interesów zawodników, negocjacje ze związkami drużyn i organizatorami rozgrywek.
Wśród najaktywniej działających należy wymienić przede wszystkim FIFPro (piłka nożna), wraz jej polskim członkiem, Polskim Związkiem Piłkarzy, NFL Players Association (football amerykański) oraz FICA (krykiet). Powstawały one wraz z profesjonalizacją sportu w celu zbalansowania sił pomiędzy organizacjami sportowymi a zawodnikami. Wspierają sportowców w negocjacjach ze federacjami sportowymi, władzami lig zawodowych oraz związkami klubów, wspierają ich w planowaniu kariery oraz zapewniają podstawowe doradztwo prawne. Organizacje zawodników często są zarejestrowanymi związkami pracowniczymi, co umożliwia im reprezentowanie całego ogółu zawodników danego sportu w negocjacjach (collective bargaining), szczególnie tych dotyczących standardów kontraktowych, okresów wakacyjnych oraz minimalnego wynagrodzenia.
W esporcie pojawiły się dwie pierwsze organizacje określające się związkami profesjonalnych graczy:
NA LCS Players Association
Związek profesjonalnych zawodników amerykańskiego LCS’a, utworzony w 2017 roku i do niedawna fundowany przez Riot Games. Stanowił jeden z elementów wprowadzonego przez dewelopera franczyzowego systemu rozgrywek. Miał walczyć o interesy zawodników i doprowadzić do równowagi ich interesów z interesami pozostałych podmiotów ekosystemu gry, lecz został dotknięty wieloma problemami.
Najpoważniejszym z nich był konflikt interesów pomiędzy związkiem a samym deweloperem gry. Spore wątpliwości budziło bowiem reprezentowanie interesów graczy przez organizację, której funkcjonowanie jest zapewniane przez dewelopera, posiadającego niekiedy sprzeczne interesy z zawodnikami..
Do tego związek ten, nie będący de facto związkiem pracowniczym (ang. „Union”), nie miał realnego wpływu na decyzje podejmowane przez Riot Games w odniesieniu do LCS. Szczególnie widoczne okazało się to w marcu tego roku, gdy w obliczu globalnej pandemii prawie 2/3 zawodników zrzeszonych w NALCSPA zagłosowało przeciwko kontynuowaniu wiosennego splitu online. Przyczyną takiego rezultatu był fakt, że część zawodników zagranicznych, zamiast kontynuować udział w rozgrywkach wolała na czas pandemii powrócić do swoich ojczyzn. Jednakże, pomimo uzyskania wyraźnej przewagi w głosowaniu, zdanie zawodników zostało zignorowane.
Counter Strike Pro Players Association
O problemach CSPPA pisaliśmy już w naszym artykule na temat sytuacji trenerów counter strike’a. Podmiot ten wykazał się regularnym brakiem zainteresowania zawodnikami spoza top 10 drużyn światowego rankingu, zajmował się działalnością menadżerską i został dotknięty licznymi skandalami związanymi z konfliktami interesów, a zawodnicy w nim zrzeszeni woleli skupiać się na detalach takich jak przeloty w I klasie czy wprowadzanie własnego, mocno problematycznego rankingu.
Do tego pojawiły się doniesienia medialne sugerujące że CSPPA wykorzystuje system licencjonowania wizerunku zawodników do promowania powiązanych ze związkiem (osobowo i kapitałowo) organizatorów turniejów i osłabiania pozycji pozostałych, konkurencyjnych podmiotów.
Najważniejsze zadania związków zawodników w esporcie
Powyżej wskazaliśmy negatywne praktyki w działalności organizacji mających reprezentować interesy zawodników. Teraz wskażemy na najważniejsze zadania, które w naszej ocenie powinny zostać postawione przed właściwie funkcjonującą organizacją zawodników esportowych.
- Lobbowanie za wprowadzeniem minimalnych warunków kontraktowych, na kształt modeli ze sportów tradycyjnych (o których pisaliśmy w poprzednim artykule);
- Dążenie do wyrównania sił pomiędzy organizacjami a zawodnikami, poprzez określenia minimalnego wynagrodzenia zawodników oraz określenia procentu wynagrodzenia kontraktowego, które powinien być wynagrodzeniem gwarantowanym (niezależnym od przeniesienia na ławkę rezerwowych czy transferu);
- Zapewnienie standardów w zakresie prowadzenia rozgrywek uwzględniających interesy zawodników (przykładowo, wprowadzenie określonych odstępów czasu pomiędzy zakończeniem i rozpoczęciem kolejnych rozgrywek, tak aby zapewnić zawodnikom minimalny czas na wypoczynek);
- Wspieranie i edukacja zawodników grających na niższych poziomach rozgrywek, gdyż to ta grupa najczęściej pada ofiarą nadużyć ze strony organizacji oraz organizatorów turniejów.
W jaki sposób zawodnicy mogą zabezpieczyć swoje interesy do czasu powstania właściwie funkcjonujących związków zawodniczych?
Kluczową rolę w walce o interesy zawodników w związku z brakiem opisanych przez nas struktur powinni odgrywać agenci i menadżerowie. To oni zajmują się negocjowaniem kontraktów indywidualnych graczy, doradzają w rozwoju kariery zawodnika i dbają o jego wizerunek. W sytuacji, w której prawa graczy nadal nie są uniwersalnie respektowane, nie ulega wątpliwości, że osoby te są potrzebne na rynku.
Nie każdy jednak menadżer dba należycie o interesy zawodnika, a w braku regulacji dot. pośredników transakcyjnych (w piłce nożnej reguluje to uchwała zarządu PZPN) niektóre podmioty nazywające się agentami reprezentują przede wszystkim interesy organizacji. W esporcie często można spotkać się z sytuacją, w której agencja menedżerska stanowi tak naprawdę odnogę organizacji. Dlatego bardzo ważna jest również uważna analiza samej umowy menadżerskiej, której konstrukcja i najważniejsze postanowienia będą stanowić temat naszego następnego artykułu.