TYPY UMÓW SPONSORSKICH I ICH OPODATKOWANIE
W ostatnich miesiącach wiele klubów sportowych musiało się zmagać z rezygnacjami sponsorów z dalszej współpracy. Epidemia wirusa COVD-19 i związany z nią kryzys gospodarczy sprawiły, że sponsorzy zaczęli szukać oszczędności, m.in. poprzez wycofywanie się ze swoich zobowiązań finansowych, próby rozwiązania zawartych umów lub odmowę prowadzenia negocjacji nad kontynuowaniem współpracy.
Jednakże problem ten był oczywiście znany już wcześniej. Już jesienią 2018 roku mocarstwowe plany, a następnie sama egzystencja klubu piłki siatkowej Stocznia (Espadon) Szczecin, zostały zagrożone przez wycofanie z jego dalszego finansowania przez głównego sponsora – spółkę Stocznia Szczecińska S.A. Niedawno media obiegła wiadomość, że szczeciński klub przegrał w I instancji proces, w ramach którego dochodził od swojego dawnego sponsora kwoty 9,3 mln zł. Według przedstawicieli spółki należącej do Skarbu Państwa, ta była zobowiązana do zapłaty klubowi kwoty 100 tys. zł, a ewentualne dalsze środki mogły być wypłacane na podstawie dodatkowych porozumień, do których podpisania finalnie nie doszło. Natomiast zdaniem przedstawicieli klubu, sponsor składał zapewnienia, że ostateczna kwota wsparcia finansowego będzie znacznie wyższa. Ostatecznie Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił powództwo klubu uznając, że takie rzekome zobowiązania nie wynikają z zawartej pomiędzy stronami umowy. Szczeciński klub zapowiedział wniesienie apelacji, jednakże już w tym momencie sprawa ta pokazuje jak ważne jest umiejętne konstruowanie umów sponsorskich i zadbanie o to, żeby wszystkie ustalenia znalazły swoje odzwierciedlenie w podpisanych dokumentach. Epidemia COVID-19 dostarczyła nowych przykładów sytuacji, które strony muszą nauczyć się przewidywać i odpowiednio regulować w umowach.
W kolejnych częściach naszego artykułu będziemy prezentować najważniejsze aspekty związane z konstruowaniem umów sponsorskich. Przedstawimy ich najistotniejsze warunki, wymogi dotyczące formy prawnej, przykłady klauzul pozwalających zabezpieczyć interesy stron, a zarazem elastycznie reagować na zmianę warunków realizacji umowy, a także wyjaśnimy, co może się zdarzyć, gdy między klubem a sponsorem dochodzi do sporu na tle zawarcia i wykonania umowy sponsorskiej.
Typy umów sponsorskich – darowizna lub świadczenie usług marketingowych.
Sponsoring jest w dzisiejszych czasach zarówno popularną formą reklamy przedsiębiorcy, jak również źródłem przychodów dla podmiotów sponsorowanych, które działają w obszarze kultury i sportu. Wśród tej drugiej grupy znajdują się m.in. kluby sportowe, które uzyskują określone korzyści (najczęściej środki pieniężne). Dochodzi do tego albo w formie darowizny otrzymywanej przez klub od przedsiębiorstwa, które chce w ten sposób (ogłaszając fakt sponsoringu) poprawić swój wizerunek, albo w zamian za aktywne promowanie przez klub marki, produktów lub usług przedsiębiorcy. W tym pierwszym przypadku, klub otrzymuje od sponsora określoną kwotę pieniędzy, ale zarazem nie jest zobowiązany do prowadzenia jakichkolwiek konkretnych działań marketingowych lub reklamowych na jego rzecz. W umowie darowizny można wskazać cel, na który środki powinny zostać przeznaczone, lub inne działania oczekiwane od obdarowanego (tzw. polecenie). Jednakże nie jest to tożsame z obowiązkiem świadczenia usług na rzecz darczyńcy, wówczas bowiem mamy do czynienia z umową świadczenia usług. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku umowy sponsorskiej, w której klub zobowiązuje się do świadczenia usług marketingowych, reklamowych lub promocyjnych na rzecz sponsora. Usługi takie będą ekwiwalentem świadczeń pieniężnych lub rzeczowych (tzw. barter – np. dostawa sprzętu sportowego, wody, suplementów diety, usługi przewozowe itp.) sponsora. Przyjmuje się, że ich wartość rynkowa powinna być taka sama. Typowymi działaniami marketingowymi klubu będzie m.in. oznaczania strojów zawodników logotypem sponsora, ekspozycja jego baneru reklamowego na obiekcie sportowym lub stronie internetowej klubu, wzmianki w jego mediach społecznościowych, obowiązek pojawienia się zawodników i trenerów na imprezie promocyjnej sponsora, możliwość rozpowszechniania wizerunku zawodników w reklamie produktów lub usług sponsora, zamieszczenie nazwy sponsora jako jednego z członów nazwy drużyny sportowej i wiele innych. Brak realizacji świadczeń marketingowych po stronie klubu może skutkować odpowiedzialnością majątkową wobec zleceniodawcy (sponsora), naliczaniem kar umownych, wstrzymaniem płatności lub rozwiązaniem umowy.
Umowa sponsorska o charakterystyce darowizny powinna być co do zasady zawarta w formie aktu notarialnego (art. 89 kodeksu cywilnego), jednakże nawet pomimo braku dochowania tej formy umowa pozostaje ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Oznacza to, że w przypadku obietnicy złożonej ustnie lub w zwykłej formie pisemnej, klub nie będzie mógł się domagać od sponsora realizacji darowizny. Zarazem, sponsor nie będzie mógł się domagać jej zwrotu (poza bardzo ściśle określonymi przypadkami) jeżeli już ją zrealizuje.
Natomiast umowa świadczenia przez klub usług marketingowych na rzecz sponsora nie wymaga żadnej szczególnej formy, ale jak pokazują liczne przykłady, zachowanie formy pisemnej jest absolutnym minimum gwarantującym, że wzajemne obowiązki stron zostaną precyzyjnie określone, a ich realizacja będzie mogła być dochodzona na drodze sądowej.
Aspekty podatkowe umów sponsorskich.
Podatek dochodowy
Nabywając w ramach sponsoringu konkretne świadczenia o charakterze promocyjnym czy marketingowym, sponsor stosunkowo łatwo może wykazać związek pomiędzy koniecznością poniesienia takich wydatków a swoją działalnością gospodarczą, a także że zostały one poniesione w celu uzyskania przychodu lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Takie bowiem wymogi dla zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu stawia przed podatnikiem ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 15 u.p.d.o.p.), a także (w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 22 u.p.d.o.f.). Do kosztów podatkowych przedsiębiorcy można bowiem zaliczyć tylko taką wartość wydatków, która odpowiada wysokości usług reklamowych świadczonych przez podmiot sponsorowany (klub). W przypadku gdy wydatki sponsora są wyższe od świadczeń wykonywanych na jego rzecz przez sponsorowanego, to ich nadwyżkę należy uznać za darowiznę, która zgodnie z przepisami podatkowymi (art. 16 ust. 1 pkt 14 u.p.d.o.p. oraz art. 23 ust. 1 pkt 11 u.p.d.o.f.) nie może stanowić kosztów uzyskania przychodu. Należy jednak zwrócić uwagę, że strony transakcji mają dość szeroki zakres swobody w ocenie rynkowości wartości świadczonych usług lub dostarczanych towarów.
W zależności od tego, czy mamy do czynienia z darowizną, czy ze świadczeniem usług, będą obowiązywały różne stawki podatków. Darowizny dokonywane pomiędzy sponsorem a klubem sportowym (III grupa podatkowa) są zwolnione z podatku do kwoty 4902 zł. Po jej przekroczeniu, klub sportowy będzie zobowiązany do zapłaty podatku wg stawki uzależnionej od wysokości darowizn. Jeżeli nadwyżka darowizny ponad kwotę zwolnioną z podatku wyniesie do 10.278,00 zł, wówczas podatek wyniesie 12%. Jeżeli nadwyżka będzie się mieścić w przedziale 10.278,00 zł – 20.556,00 zł, wówczas podatek wyniesie 1.233,40 zł oraz 16% od nadwyżki ponad kwotę 10.278,00 zł. Jeżeli wartość nadwyżki przekroczy 20.556,00 zł, wówczas podatek wyniesie 2.877,90 zł i 20% od nadwyżki ponad kwotę 20.556,00 zł.
Natomiast przychody z tytułu usług marketingowych i reklamowych będą opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych, gdyż kluby sportowe działają w zasadzie wyłącznie jako spółki kapitałowe, stowarzyszenia oraz ew. fundacje. Tym samym będą podlegały opodatkowaniu, którego stawka (9% lub 19%) zależy od wysokości przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym (kwota do lub ponad 1.200.000 Euro). Należy pamiętać, że dochody wielu klubów sportowych będą podlegały zwolnieniu przedmiotowemu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4) u.p.d.o.p., gdy ich celem statutowym jest działalność w zakresie kultury fizycznej i sportu, w części przeznaczonej na te cele (z zastrzeżeniem wyłączeń przewidzianych w art. 17 ust. 1c ustawy).
Podatek VAT
W świetle podatku od towarów i usług (VAT) podatnikiem jest każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorca). Pojawia się zatem pytanie, czy każdy klub sportowy jest takim przedsiębiorcą? Co do klubów działających w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiedź na to pytanie będzie jasna. Co jednak z klubami działającymi jako organizacje pozarządowe? Sponsorowany klub świadczący usługi reklamowe na rzecz sponsora w sposób stały, powtarzalny, zorganizowany i zarobkowy (tj. gdy przychody z działalności przewyższają jej koszty) prowadzi działalność gospodarczą, nawet jeśli działa on jako organizacja pozarządowa, której działalność nie jest nastawiona na osiągnięcie zysku, np. jako fundacja, stowarzyszenie czy klub sportowy. Usługi marketingowe i reklamowe są opodatkowane podatkiem VAT, gdyż nie są usługami ściśle związanymi ze sportem, w rozumieniu art. 43 ust 1 pkt 32 ustawy o VAT. Jednakże, świadczenie usług reklamowych nie zawsze będzie wymagało jednak od sponsorowanego klubu bezwzględniej rejestracji jako podatnika VAT. Może on bowiem w zakresie świadczonych przez siebie usług korzystać ze zwolnienia podmiotowego wskazanego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, przeznaczonego dla drobnych przedsiębiorców, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Taki „drobny” przedsiębiorca nie płaci podatku VAT należnego, nie wystawia faktur (chyba, że na złożone w odpowiednim terminie żądanie sponsora – art. 106b ust. 3 ustawy o VAT), nie prowadzi ewidencji dla potrzeb podatku VAT, nie składa deklaracji VAT-7, ale też nie ma prawa do obniżania podatku VAT należnego o podatek VAT naliczony oraz zwrotu różnicy podatku lub kwoty podatku naliczonego. Dzieje się tak aż do momentu przekroczenia przez klub limitu wartości sprzedaży.
Barter
Specyficznym rodzajem umowy sponsorskiej są umowy barterowe, gdy obie strony (sponsor i sponsorowany) dokonują między sobą wymiany dóbr (usług lub towarów) o równej wartości, bez stosowania rozliczeń pieniężnych.
Czasami dochodzi również do sytuacji, w których sponsor świadczy na rzecz klubu pewne usługi lub dokonuje na jego rzecz dostawy towarów (np. wody mineralnej, sprzętu sportowego lub artykułów biurowych), a dodatkowo przekazuje klubowi określoną kwotę pieniędzy. W takiej sytuacji dochodzi do częściowej kompensaty wzajemnych zobowiązań stron (do wartości kompensujących się usług/towarów).
Strony barteru są zobowiązane do udokumentowania transakcji fakturami (z zaznaczeniem, że dochodzi kompensaty zobowiązań), aczkolwiek – ze względu na równą wartość wymienianych dóbr – jest to transakcja podatkowo neutralna. Z tego względu, dla uniknięcia kwestionowania przez urząd skarbowy, warto zadbać o to, by umowa została zawarta w formie pisemnej, a wymieniane między stronami dobra miały zbliżoną, rynkową wartość rynkową.
W kolejnej części skupimy się na formie oraz treści umowy sponsorskiej. Odpowiemy w niej na pytania takie jak:
– czy zawarcie umowy w formie pisemnej jest prawnym obowiązkiem, czy po prostu mądrym zabezpieczeniem naszych interesów?
– czy są takie sytuacje, w których prawa do posługiwania się oznaczeniami graficznymi klubu lub sponsora mogą wykraczać poza czas zawarcia umowy sponsorskiej?
– czym są świadczenia zastępcze i kiedy można je stosować?
– czy klub sportowy może reklamować każdy podmiot, usługi lub produkty?
Autorzy:
adw. Jan Łukomski
Damian Stępa