Wraz z rozwojem e-sportu można zaobserwować znaczne zainteresowanie tym obszarem ze strony bukmacherów działających dotychczas głównie w sportach tradycyjnych.
Na polskim rynku usług bukmacherskich prym wiodą m.in. takie firmy jak STS.pl (Star – Typ Sport Zakłady Wzajemne Sp. z o.o), TOTOLOTEK S.A oraz FORTUNA online zakłady bukmacherskie Sp. z o.o. Podmioty te uzyskały zezwolenie Ministra Finansów na urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie zakładów wzajemnych przez sieć internet. Nie da się nie zauważyć, że poza legalnie działającymi na polskim rynku bukmacherami, za pośrednictwem sieci internetowej działa również mnóstwo zagranicznych podmiotów, które nie spełniają wymogów nakładanych przez ustawę o grach hazardowych z dnia 19 listopada 2009 roku. W związku z transgranicznością internetu zagraniczni bukmacherzy kierują swoją ofertę do potencjalnych klientów w Polsce, która stanowi dla nich atrakcyjny rynek. Zawody e-sportowe – ze względu na swoją rosnącą w szybkim tempie popularność – stanowią dla firm bukmacherskich zarówno dogodne medium reklamowe, jak i przedmiot zakładów bukmacherskich. To z kolei sprawia, że zarówno dla organizatorów turniejów, jak i dla organizacji e-sportowych współpraca z firmami bukmacherskimi może być bardzo opłacalna.
Na początku marca br., podczas rozgrywanego w stolicy województwa śląskiego IEM Katowice 2019, zarówno na koszulkach graczy niektórych drużyn, jak i na obrazach wyświetlanych podczas broadcastu z tego turnieju, można było zaobserwować logotypy firmy bukmacherskiej zarejestrowanej poza granicami Polski, która nie posiada zezwolenia na prowadzenie działalności na terenie naszego kraju. Zdarzenie to otworzyło dyskusję (i zapewne kilka postępowań skarbowych) na temat dopuszczalności reklamowania usług bukmacherskich przez organizatorów turniejów e-sportowych oraz uczestniczące w nich organizacje.
Analiza przepisów ustawy o grach hazardowych prowadzi do wniosku, że nawiązując współpracę sponsoringową lub marketingową z firmami z branży bukmacherskiej należy uważać, żeby nie dopuścić się działań skutkujących odpowiedzialnością karnoskarbową.
Z którymi firmami bukmacherskimi współpraca jest dopuszczalna?
W Polsce, w świetle przepisów ustawy o grach hazardowych, firma bukmacherska chcąca w sposób legalny prowadzić swoją działalność przez internet musi spełniać narzucane przez nią, rygorystyczne wymogi, a przede wszystkim uzyskać zezwolenie Ministra Finansów. Zgodnie z art. 6 ust. 5 oraz art. 7a ust. 1 ustawy o grach hazardowych, prowadzenie działalności w zakresie oferowania zakładów wzajemnych możliwe jest wyłącznie w formie spółki akcyjnej bądź spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, natomiast mogą to być zarówno spółki mające siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, jak i mające siedzibę w kraju członkowskim Unii Europejskiej lub EFTA (wyłącznie za pośrednictwem ustanowionego zgodnie z przepisami ustawy przedstawiciela lub w formie oddziału).
Zgodnie z art. 29 ust. 1 zd. 2 ustawy o grach hazardowych, dozwolona jest reklama zakładów wzajemnych (bukmacherskich), na których urządzanie zostało udzielone zezwolenie. Oznacza to, że najpierw należy uzyskać opisane powyżej zezwolenie Ministra Finansów na urządzanie zakładów bukmacherskich, ażeby móc je następnie reklamować. To wyklucza z kręgu potencjalnych sponsorów-reklamodawców polskich organizacji i turniejów e-sportowych wszystkie te podmioty, które nie posiadają stosownego zezwolenia, m.in. Betway, bwin, Unibet.
W świetle przepisów ustawy o sporcie możliwości świadczenia usług marketingowych na rzecz sponsora-bukmachera są dwie.
Po pierwsze, zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy, możemy informować o sponsorowaniu przez ten podmiot naszej organizacji czy turnieju, poprzez prezentowanie informacji zawierającej nazwę lub inne oznaczenie indywidualizujące sponsora, np. jego logotyp, znak towarowy itp.
Po drugie, zgodnie z art. 29b ustawy wskazuje na dopuszczalność reklamowania zakładów wzajemnych (bukmacherskich) w związku z imprezami sportowych, których firmy bukmacherskie są sponsorami.
Reklamowanie zakładów wzajemnych (bukmacherskich) jest dopuszczalne w formie reklamy emitowanej w telewizji lub w kinie w trakcie transmisji z imprezy sportowej, jeśli firma bukmacherska jest sponsorem tej imprezy lub drużyny lub zawodników biorących w niej czynny udział. Wprawdzie ustawa o grach hazardowych posługuje się sformułowaniem „sponsor imprezy sportowej”, jednakże z uwagi na treść nowelizującego ustawę z dnia 25 czerwca 2010 roku o sporcie przepisu art. 2 ust. 1a („Za sport uważa się również współzawodnictwo oparte na aktywności intelektualnej, którego celem jest osiągnięcie wyniku sportowego”) należy uznać, że zezwolenie na reklamowanie zakładów bukmacherskich odnosi się również do sponsorowanych przez bukmacherów imprez e-sportowych.
Ponadto, reklama zakładów jest również dopuszczalna w miejscach publicznych – podczas imprez masowych oraz imprez sportowych, których podmiot prowadzący działalność w zakresie przyjmowania zakładów wzajemnych jest sponsorem lub jest sponsorem drużyny lub zawodników biorących czynny udział w danej imprezie.
Reklama zakładów bukmacherskich obwarowana jest szeregiem warunków, m.in. nie może być skierowana do osób małoletnich, zachęcać do podwyższania stawek w celu zwiększenia szansy na wygraną, czy też wzbudzać skojarzeń z sukcesem zawodowym, atrakcyjnością seksualną, relaksem lub wypoczynkiem. Ponadto musi zawierać komunikat konsekwencjach udziału w nielegalnych grach hazardowych, ryzyku związanym z hazardem oraz posiadaniu zezwolenia na urządzanie zakładów wzajemnych.
Zabronione są czyny związane z reklamowaniem gier w sposób sprzeczny z przepisami ustawy o grach hazardowych. Zgodnie z art. 29 ust. 4 należą do nich zlecanie lub prowadzenie niedozwolonej działalności reklamowej, umieszczanie niedozwolonych reklam lub informacji o sponsorowaniu, a także czerpanie korzyści z takich czynności. Za ich popełnienie grożą określone w art. 110a § 1 i 2 Kodeksu karnego skarbowego sankcje w postaci kary grzywny, której wartość może wynieść nawet do 21,6 mln złotych (!).
Listę firm bukmacherskich legalnie wykonujących swoją działalność w Polsce można znaleźć na stronie Ministerstwa Finansów.
Perspektywa organizacji e-sportowej
Organizacje e-sportowe wysyłają swoje drużyny na turnieje rozgrywane w różnych miejscach na całym świecie. Co za tym idzie, promują swoich sponsorów w krajach o różnych porządkach prawnych. Nawet te firmy bukmacherskie, które legalnie działają w Polsce, mogą nie mieć zezwoleń wymaganych do prowadzenia działalności w innych państwach, a co za tym idzie informowanie o sponsorowaniu przez nich organizacji również może być w tych krajach nielegalne.
Z podobnym problemem borykają się także zespoły ze sportów tradycyjnych. Przykładem jest Real Madryt, którego sponsorem jest firma bukmacherska Bwin. Zawodnicy tego klubu, podczas meczy rozgrywanych w ramach Ligi Mistrzów UEFA we Francji oraz Szwajcarii, w związku z obowiązującymi w tych krajach regulacjami występowali w koszulkach pozbawionych logo sponsora klubu.
W Polsce, w podobnej sytuacji, do obowiązujących regulacji nie zastosowała się reprezentacja Danii podczas meczy rozgrywanych w ramach Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej w 2016 roku. Duńczycy występowali w strojach opatrzonych logo UNIBET, bukmachera zarejestrowanego na Malcie, a jednocześnie nie posiadającego uprawnień do prowadzenia działalności na terytorium Polski.
W przypadku sytuacji, która miała miejsce podczas IEM Katowice 2019, niektóre drużyny dostosowały się do polskich regulacji. Przykładem jest North, organizacja będąca częścią duńskiego klubu piłkarskiego F.C. Kopenhaga, której zawodnicy na czas rozgrywania meczy w katowickim Spodku zakleili czarną taśmą logo swojego sponsora, zarejestrowanej na Cyprze firmy GG.bet,,. Świadczy to o świadomości tej organizacji o potencjalnych ryzykach wynikających z naruszeń prawa.
Natomiast przykładem niezastosowania się do polskich przepisów jest ekspozycja na koszulkach graczy kilku drużyn logotypu firmy Betway – bukmachera zarejestrowanego na Malcie, który również nie posiada zezwolenia Ministra Finansów na prowadzenie działalności w Polsce.
Przykład zachowania North pokazuje, że nawet jeżeli organizacja nie zamierza zaopatrzyć swoich graczy w koszulki pozbawione logotypu sponsora, stworzone specjalnie na potrzeby konkretnego turnieju, to dobrą alternatywą jest jego zasłonięcie. W przeciwnym razie organizacja naraża się na sankcje określone w art. 110a § 1 Kks. Można też przewrotnie zauważyć, że zaklejone logo wzbudza większe zainteresowanie widzów.
Poza strojami zakładanymi przez graczy podczas turniejów, najważniejszym narzędziem marketingowym organizacji są niewątpliwie media społecznościowe oraz streaming. Należy zatem rozważyć, jak informowanie o sponsorowaniu bądź reklamowanie nielegalnych w Polsce bukmacherów, np. na zarejestrowanych w USA platformach typu Facebook, Twitter bądź Twitch, , będzie interpretowane przez organy skarbowe. Wyrok Sądu Rejonowego w Opolu (sygn. akt. VII K 302/15) wskazuje, że w przypadku umieszczania na stronie internetowej – zarejestrowanej przez abonenta zamieszkałego w Polsce – reklam oraz informacji o sponsorowaniu przez firmę bukmacherską nieposiadającą zezwolenia do działalności na terytorium RP, stanowi naruszenie art. 29 ust. 6 ustawy o grach hazardowych. Sąd uznał bowiem, że oskarżony-abonent „rozpowszechniał symbole graficzne oraz nazwy podmiotów prowadzących działalność w zakresie gier hazardowych i zakładów wzajemnych”. Można zakładać, że analogicznie byłyby kwalifikowane czyny polegające na zamieszczaniu niedozwolonych treści na zagranicznych platformach internetowych przez ich użytkowników – osoby fizyczne lub prawne – mieszkających lub zarejestrowanych w Polsce.
Perspektywa organizatora turnieju e-sportowego
Problem staje się nieco bardziej skomplikowany, gdy mówimy o sytuacji organizatora turnieju w Polsce. Tutaj potencjalnych przestrzeni do naruszeń prawa jest znacznie więcej.
Najbardziej oczywisty jest scenariusz, w którym organizator sam umieszcza informacje o sponsorowaniu przez bukmachera, np. w postaci banerów na stadionie lub w hali, w której odbywa się turniej. Analogiczną sytuacją jest umieszczanie banerów , zdjęć lub materiałów video z logotypami lub reklamami zakładów na własnej stronie internetowej.
W opisanych sytuacjach mamy do czynienia z oczywistym i bezpośrednim naruszeniem przez organizatora art. 29 § 2 ustawy o grach hazardowych, zagrożonym sankcjami określonymi w art. 110a § 1 Kks.
Bardziej złożona i problematyczna jest sytuacja, w której organizator nie umieszcza żadnych niedozwolonych treści w miejscu, w którym rozgrywany jest turniej lub na stronie internetowej imprezy, natomiast są one wyświetlane podczas broadcastu. Jeżeli możliwym będzie wykazanie, iż sam organizator nałożył na obraz prowadzonej transmisji informację o sponsorowaniu lub reklamę bukmachera, wówczas może to być zakwalifikowane jako naruszenie przepisów ustawy o grach hazardowych, aczkolwiek już samo udowodnienie tej okoliczności wydaje się być bardzo trudne. Natomiast jeśli transmisję z turnieju realizował podmiot zagraniczny, poza granicami RP, a dodatkowo organizator turnieju nie uzyskał żadnej kompensacji z tytułu wyświetlania rzeczonej informacji o sponsorowaniu lub reklamy, to najprawdopodobniej organ nie znalazłby podstaw do nałożenia na organizatora sankcji wskazanych w art. 110a § 2 Kks.
Na końcu należy rozważyć kwestię umieszczenia logotypu bukmachera na strojach graczy uczestniczących w turnieju. W tym przypadku najważniejszym pytaniem jest to, czy organizator czerpie z dopuszczenia takich graczy jakiekolwiek korzyści. Najbardziej jaskrawym przykładem takiej sytuacji może być zawarcie przez organizatora umowy z firmą bukmacherską, na podstawie której organizator otrzymuje wynagrodzenie za powstrzymanie się od uniemożliwienia drużynom sponsorowanym przez bukmachera uczestnictwa w turnieju w strojach opatrzonych jego logotypem (np. na podstawie regulaminu turnieju). Istnieje ryzyko, że organy skarbowe mogłyby zakwalifikować jako „osiągnięcie korzyść” również zawarcie porozumienia w przedmiocie pokrycia ewentualnych kar nałożonych z tego tytułu na organizatora oraz kosztów związanych z prowadzonymi przeciwko niemu postępowaniami. W takich sytuacjach również możemy mieć do czynienia z czynem rodzącym odpowiedzialność karnoskarbową na podstawie art. 110a § 2 Kks. Za okoliczność wyłączającą bezprawność czynu nie powinno być uznane zawarcie umowy lub porozumienia z podmiotem, który wprawdzie sam nie prowadzi działalności w zakresie organizowania gier hazardowych, lecz reprezentuje interesy firmy bukmacherskiej. Dla zapewnienia bezpieczeństwa prawnego najlepiej zawrzeć w regulaminie turnieju przepisy zakazujące uczestnictwo drużynom lub zawodnikom eksponującym logotypy firm bukmacherskich nie posiadających zezwolenia Ministra Finansów na działalność na terytorium Polski.
Jak zapewnić zgodność naszej współpracy sponsorskiej z przepisami prawa?
Kary przewidziane za naruszenie przepisów ustawy o grach hazardowych mogą być bardzo dotkliwe i znacznie przekraczać korzyści osiągane ze współpracy z firmą bukmacherską, która nie posiada zezwolenia na działalność na terytorium Polski. Ponadto, nawet współpraca z firmą posiadającą takie zezwolenie, może skutkować narażeniem na sankcje karnoskarbowe, jeżeli będzie prowadzona w sposób sprzeczny z przepisami ustawy. W związku z powyższym sugerujemy:
- przed zawarciem umowy sponsorskiej sprawdzić na stronie internetowej Ministerstwa Finansów, czy zakład bukmacherski znajduje się na liście podmiotów posiadających zezwolenie na działalność bukmacherską,
- zamieszczać na strojach zawodników, stronach internetowych drużyn i organizatorów turniejów oraz na banerach reklamowych w miejscu przeprowadzania imprezy oznaczeń jedynie tych bukmacherów, którzy posiadają zezwolenie Ministra Finansów,
- zawierać w regulaminach turniejów organizowanych w Polsce zakazy eksponowania przez uczestników logotypów firm bukmacherskich nie posiadających stosownych zezwoleń,
- sprawdzać czy zamieszczana przez nas reklama zakładów wzajemnych (na strojach, stronie internetowej, banerach reklamowych) spełnia wymogi określone w art. 29b ust. 1-3 ustawy o grach hazardowych,
- przed wzięciem udziału w zagranicznej imprezie e-sportowej sprawdzać, czy przepisy lokalne zawierają ograniczenia w przedmiocie reklamy zagranicznych firm bukmacherskich.
Autorzy
adw. Jan Łukomski
Stanisław Stokłosa
Fotografia w nagłówku ESL